η τέχνη γεννιέται...

Πριν ορίσουμε τι είναι τέχνη,
πρέπει να απαντήσουμε
σε μια ευρύτερη ερώτηση:
Ποιο νόημα έχει
η ζωή του ανθρώπου στη γη;

Ίσως να βρεθήκαμε εδώ για
να ανυψωθούμε πνευματικά.
Αν η ζωή μας τείνει σ' ένα
πνευματικό πλούτο,
ίσως η τέχνη
να είναι ένας από τους
τρόπους προσέγγισης
αυτού του σκοπού.

Η τέχνη πρέπει 

να βοηθάει τον άνθρωπο
στην πνευματική του εξύψωση.

Μερικοί λένε ότι η τέχνη
βοηθάει τον άνθρωπο
να κατανοήσει τον κόσμο.

Ότι είναι γνώση, όπως και κάθε
διανοητική δραστηριότητα.
Δεν πείθομαι
με την εκδοχή της γνώσης.

Με αυτή την έννοια
είμαι σχεδόν αγνωστικιστής.

Η γνώση μας απομακρύνει
όλο και περισσότερο από τον
βασικό σκοπό της ζωής μας.
Όσο πιο πολλά μαθαίνουμε,
τόσα λιγότερα ξέρουμε,
αφού όσο εμβαθύνουμε,
ο ορίζοντας στενεύει.

Η τέχνη εξυψώνει τον άνθρωπο
για να ξεπεράσει τον εαυτό του
και να φτάσει σε αυτό
που θα ονομάζαμε
ελεύθερη βούληση.

Ο καλλιτέχνης υπάρχει,
επειδή ο κόσμος δεν είναι τέλειος.

Κανείς δε θα είχε
την ανάγκη της τέχνης,
αν στον κόσμο βασίλευαν
η ομορφιά και η αρμονία.

Ο άνθρωπος,
δε θα έψαχνε την αρμονία
σε άλλες δραστηριότητες.
Θα ζούσε μέσα της.

Η τέχνη γεννιέται
από τις κακοτεχνίες
του κόσμου.

Αντρέι Ταρκόφσκι

Τι θα 'κανα;

Τι θα ‘κανα δίχως αυτό τον κόσμο δίχως πρόσωπο και δίχως απορίες

Όπου το Είναι διαρκεί μόνο για μια στιγμή κι όπου η κάθε μια στιγμή
Χύνει στη λήθη στο κενό το γεγονός ότι υπήρξα
Δίχως αυτό το κύμα όπου στο τέλος
Σώμα και σκιά μαζί καταποντίζονται
Τι θά’κανα δίχως εκείνη τη σιωπή που ψιθυρίζοντας βγαίνει από τα έγκατα
Ασθμαίνοντας και οργισμένη ζητά αγάπη και βοήθεια
Δίχως τον ουρανό εκείνο που υψώνεται
Πάνω από τη σκόνη των ίδιων του των ναυαγίων
τι θά’κανα θα έκανα ό,τι και χθες ό,τι και σήμερα
κοιτώντας από τον φεγγίτη μου μήπως δεν είμαι μόνος
να περιπλανιέμαι νʼ αποστρέφομαι ετούτη τη ζωή
μέσα σε ένα σύμπαν που σπαράζει
μέσα σε όλες τις φωνές δίχως φωνή δική μου
φωνές που εγκλωβίστηκαν μαζί μου


Ποιήματα συνοδευόμενα από σαχλοκουβέντες, μτφ. Ιωάννα Αβραμίδου
Samuel Beckett

Bossa Nova

Οδός Ακαδημίας

Οδός Αντινομίας
Οδός Αστυνομίας
Οδός Ασυδοσίας
Οδός Άγουσα εις τον Άδην
Οδός κατάλληλος δια βάδην
Οδός Αγίων Ασωμάτων
Πλήρης χωμάτων και πτωμάτων.

Τάσος Δενέγρης, 1966

Για το ποιηματάκι

Αχ θεούλη μου, τι ωραία που θα 'ταν να ΄γραφα ένα ποιηματάκι
Μπα! Να ένα που περνάει τώρα δα απο μπροστά μου

Ψιτ ψιτ ψιτ
Έλα εδώ χρυσό μου να σε εμπλέξω
Στο ίδιο περιδέραιο με τ΄αλλα μου ποιήματα
Έλα εδώ να σε εμπήξω
Στο οικοδόμημα των Απάντων μου
Έλα εδώ να σε εμπαταδώσω
Και να σε ενομοιοκαταλήξω
Και να σε ερρυθμολογήσω
Και να σε ελλυρικοποιήσω
Και να σε εμπηγασεύσω
Και να σε ενστιχώσω
Και να σε εμπεζολογήσω

Να πάρει η ευχή
Την κοπάνησε


Ρεϋμόν Κενώ

Η μικρή ιστορία

Το καφενείο
που πίνω τον καφέ μου
είναι άδειο

μόνο εγώ υπάρχω

έτσι το καφενείο
είναι τελείως άδειο

γιατί ούτε εγώ υπάρχω


Μίλτος Σαχτούρης

Ο παλιατζής

περνάει ο παλιατζής κι από το μεγάφωνο ακούω:
κατεβάζω από ταράτσες
καθαρίζω από αποθήκες
ό,τι έχετε για πέταμα
παλιές καρέκλες
παλιά γραφεία
παλιές σόμπες
παλιές κουζίνες
παλιά πλυντήρια
παλιά σώματα

αυτό το παλιά σώματα με σκιάζει περισσότερο απ’ όλα

Γιώργος Δομιανός

Κρίση Στέγης

Όπως τα σπίτια καταλαμβάνονται
από άστεγους με επείγουσες ανάγκες
ανέργους, πρόσφυγες, μετανάστες,
έτσι και τ’ άστεγα βιώματα των άλλων
που θέλουν κάπου να κατοικήσουν
καταλαμβάνουν τη ζωή μας, εισδύουν
στους πιο ενδόμυχούς μας χώρους
μπαίνουν σε υπνοδωμάτια και μπάνια
στριμώχνονται σε καθιστικά και σε κουζίνες
εκτοπίζουν τις δικές μας μνήμες κι εμπειρίες.

Μάταια προσπαθούμε να τους κάνουμε έξωση
εξοντωμένοι από τη συγκατοίκηση μετακομίζουμε
τους αφήνουμε το σπίτι χωρίς καμμιά συντήρηση
ώσπου να καταρρεύσει ολόκληρο.

Άστεγα πάλι τα βιώματα των άλλων ψάχνουν
κάπου να κουρνιάσουν, να μη χαθούν στη λησμονιά
βρίσκουν στο τέλος καταφύγιο στα ερείπια
μιας έρημης, εγκαταλειμμένης πόλης
ελπίζοντας πως κάποιοι εργολάβοι εμπειριών
κάποιοι αρχαιολόγοι των αισθήσεων
μπορεί στο μέλλον να τ’ ανακαλύψουν
να τα στεγάσουν μόνιμα σ’ ένα τους βιβλίο.

Τίτος Πατρίκιος

Αντανακλάσεις

είχε απλώσει τα χέρια
στις εκβολές των θλιμμένων απολογισμών
και μάζευε μυστικά
αναστολές κι άλλα σκουριασμένα σκεύη

κάποτε ανέβαινε σε μια καρέκλα
και κοίταζε τις χαμένες φιλίες
τις σκόρπιες στιγμές
τις διπλωμένες ενστάσεις
ν’ ακολουθούν τις βαθιές πατημασιές
της ήττας

μόλις είχε κατέβει από μια αναπόληση
όταν βούτηξε από το παράθυρο το φθινόπωρο
και σφηνώθηκε στους αστράγαλους της νοσταλγίας
τα πρωινά κρατούσε στα χέρια

τα ζεστά του παπούτσια
απόδειξη ότι είχε διαγώνια περάσει
όλα τα δάση της θλίψης
κι όλους τους δρόμους της νοσταλγίας
όταν έπεφτε το φως

ανέβαινε τα σκαλιά της νύχτας
ξεκρέμαγε ένα αστέρι
και το βούλιαζε στην πληγή
μιας χαμένης φιλίας

Ελισσαίος Βγενόπουλος

Άτιτλο

Ανέμελα κολυμπούσαμε μέσα στα δάκρυα των ανθρώπων
Μέρες πολλές και μήνες κολυμπούσαμε
Στον ουρανό βλέπαμε πρόσωπα παράξενα και γελούσαμε
Θυμάσαι;
Αγκαλιασμένοι γελούσαμε
Μέσα στα δάκρυα

Από τότε
Κολυμπάω αφηρημένος με μια ανησυχία στα μάτια
Σαν ψάρι που το ξαναρίξαν στη θάλασσα
Και βλέπω τώρα άλλους ανθρώπους ανέμελα να κολυμπούν
Μέσα στα δικά μου δάκρυα

Roro

Είμαι εναντίον της κάθε τιμητικής διάκρισης

Είμαι εναντίον της κάθε τιμητικής διάκρισης, απ΄ όπου και αν προέρχεται....

Είμαι εναντίον των βραβείων γιατί μειώνουν την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Βραβεύω σημαίνει αναγνωρίζω την αξία κάποιου κατώτερου μου - και κάποτε πρέπει να απαλλαγούμε από την συγκατάβαση των μεγάλων. Παίρνω βραβείο σημαίνει παραδέχομαι πνευματικά αφεντικά - και κάποτε πρέπει να διώξουμε τα αφεντικά από την ζωή μας...


Είμαι εναντίον των χρηματικών επιχορηγήσεων, σιχαίνομαι τους φτωχοπρόδρομους που απλώνουν το χέρι τους για παραδάκι. Οι χορηγίες μεγαλώνουν την μανία μας για διακρίσεις και την δίψα μας για λεφτά΄ ξεπουλάνε την ατομική ανεξαρτησία μας.

Είμαι εναντίον των σχέσεων με το κράτος και βρίσκομαι σε διαρκή αντιδικία μαζί του. Πότε μου δεν πάτησα σε υπουργείο, και το καυχιέμαι. Η μόνη μου εξάρτηση απο το κράτος είναι η εφορεία, που με γδέρνει.

Είμαι εναντίον των εφημερίδων. Χαντακώνουν αξίες, ανεβάζουν μηδαμινότητες, προβάλλουν ημετέρους, αποσιωπούν τους απροσκύνητους΄ όλα τα μαγειρεύουν, όπως αυτές θέλουν. Δεξιές, αριστερές, κεντρώες - όλες το ίδιο σκατό....

Είμαι εναντίον κάθε ιδεολογίας, σε οποιαδήποτε απόχρωση και αν μας την πασέρνουν. Όσο πιο γοητευτικές και προοδευτικές είναι οι ιδέες, τόσο πιο τιποτένια ανθρωπάκια μπορεί να κρύβονται από πίσω τους. Όσο πιο όμορφα τα λόγια τους, τόσο πιο ύποπτα τα έργα τους. Όσο πιο υψηλοί οι στόχοι, τόσο πιο άνοστοι οι στίχοι.

Είμαι, προπάντων, εναντίον κάθε ατομικής φιλοδοξίας, που καθημερινά μας οδηγεί σε μικρούς και μεγάλους συμβιβασμούς. Αν σήμερα κυριαρχούν παραγοντίσκοι και τσανάκια, δεν φταίει μόνο το κωλοχανείο΄ φταίνε και οι δικές μας παραχωρήσεις και αδυναμίες. Αν πιάστηκε η μέση του οδοκαθαριστή, φταίμε και εμείς που πετούμε το τσιγάρο μας στο δρόμο. Κι αν η λογοτεχνία μας κατάντησε σκάρτη, μήπως δεν φταίει και η δική μας σκαρταδούρα.

Ντίνος Χριστιανόπουλος
κείμενο του 1977
στο περιοδικό ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ,

Δεν θέλησα ποτέ να γίνω καλλιτέχνης

Είναι αυτές οι ώρες που δεν υπάρχει καθόλου έμπνευση.
Κανένας οίστρος.
Αυτές τις ώρες,
καθόλου δεν πιέζω τον εαυτό μου να γράψει.
Ούτε τον πιέζω να πιεί νερό.
Αφήνομαι απλά στον στροβιλισμό της ύπαρξής μου
κι ίσως το μόνο που κάνω είναι ν’ ανασάνω.
Άλλωστε,
κανείς δεν είναι εξαναγκασμένος να δημιουργήσει-
ούτε πρέπει να γράφεις.
Αν γράφουμε,
γράφουμε γιατί αρχίζει η φωτιά και καίει τα πόδια μας
κι όσο ανεβαίνει προς τα πάνω,
ανάλογα τη φορά,
προλαβαίνουμε να την κάνουμε να μην φτάσει το κεφάλι μας.
Κι όταν δεν την προλαβαίνουμε,
γράφουμε μετέπειτα τις εμπειρίες μας.
Τα πράματα θα ‘ταν πολύ πιο απλά αν δεν θέλαμε να γίνουμε καλλιτέχνες.

Δεν θέλησα ποτέ να γίνω καλλιτέχνης

Βασίλης Μάγγος

Θα έκλεινε πολλά στόματα

Πολύ πολύ σωστό
που μερικοί
λένε " Μην κράζετε τον Αλέφαντο,
τώρα που πέθανε
και δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του"

Είμαι σίγουρος ότι αν ζούσε
θα μας αποστόμωνε όλους
με την πολύπλευρη και αναλυτική υπεράσπιση
της ομοφοβίας,
του ρατσισμού και
του μείγματος τραμπουκοστυλ και δουλοπρέπειας που τον διέκρινε.

Όταν έλεγε "πήγα στο Βέλγιο και είδα δύο νταμάρια με τατουάζ να φιλιώνται στο στόμα, κι έφτυνα κάτω"
μπορεί να μην εννοούσε ότι τους βρήκε αηδιαστικούς.
Όταν έλεγε "κρέμασμα οι πούστηδες στο Σύνταγμα"
μπορεί και να μην εννοούσε αυτό ακριβώς δηλαδή.
Όταν έλεγε "Καρατζαφέρης σοβαρός, τρομερός,
χαλάει τον κόσμο, μόνο αυτόν θα ψηφίσω"
μπορεί να ήθελε να πει κάτι άλλο,
κι όχι να κανάκευε το φασίστα
που του έδινε μεροκάματο να βγαίνει στην τηλεόραση,
όπως έκανε και με τον Κόκκαλη 40 χρόνια,
επειδή τον προσέλαβε 2 φορές.

Πραγματικά,
κρίμα που πέθανε
και δε θα μπορέσουμε ποτέ
να πάρουμε μια σίγουρη απάντηση
για τέτοιες απορίες.

Θα έκλεινε πολλά στόματα,
είμαι σίγουρος.

Κώστας Moody

Αχάριστο νόμισμα

Ανακάλυψα μια τρύπα στην τσέπη

από κει θα πήδηξες αχάριστο νόμισμα

δε σου ’φταναν θαρρείς η ζεστή μου φόδρα

τα χάδια απ’ τα δάχτυλά μου

άντε τώρα να σε προλάβω έτσι που τρεχεις

στάσου

πας ίσια στον υπόνομο

στρίψε αριστερά σου λέω

αχάριστο νόμισμα

ονειρευόσουν χρηματοκιβώτια βαριά

χαρτογιακάδες χαρτοφύλακες

τα πιο φτηνά σου όνειρα δεν τα κάνες ακόμα

ήθελες λέει να γίνεις τσεκ

ή κάρτα ανάληψης

έστω δωροεπιταγή

αχάριστο νόμισμα

σε κάποια χαραμαδα σφηνωμένο θα σε βρω

διάλεξε την ποινή σου

θες να σε ρίξω στ’ αλογάκια

ή στα μηχανάκια του καφέ;






Κ. Μπραβακης

Στη μαμά

IV

και ρώτησε ο αδελφός μου τον πατέρα μου

για τους άρχοντες

και ρώτησε ο πατέρας μου τον αδελφό μου

αν είναι τα σκυλιά δεμένα


VI

καλά θυμόταν η γιαγιά μου

ποια σπίτια πέσανε με το σεισμό

όταν την έπαιρνε ο ύπνος

τινάζαμε τη σκόνη απ' τα ρούχα μας

Αλεξάνδρα Πλαστήρα, 2018

Helin

Μια άνοιξη ξεχάστηκε στην άκρη του χειμώνα

Τριαντάφυλλο που γύρισε πάλι πίσω στο χώμα 

Μια φωνή στοιχειώνει έναν ήλιο που βγαίνει πάντα για όλους 

Ένας θάνατος σκοτώνει τα κελιά για μια ζωή 

Όχι αυτή που δεν αξίζει ούτε στιγμή να βιωθεί 

Αλλά για κείνη που ορκίζεται κανένας δήμιος να μη σωθεί 

Τριαντάφυλλο κι ανάσα μες την ερημιά, την ερημιά, ερημιά, ερημιά 

Ένα χάδι ταξιδεύει ανέμου σαϊτιά, ανέμου σαϊτιά, σαϊτιά 

Πόσοι θα ναι αυτοί που τον αγώνα θα σκυλέψουν 

Άλλοι τόσοι που παρηγοριά στο μάταιο θα γυρέψουν 

Μα η φωνή σου συντροφιά στους οδοιπόρους σ’ ένα νόημα βαθύ 

Σ’ ένα κόσμο που αδειάζει τις στιγμές του όπου του πουν 

Σ’ ένα κόσμο οι αυταπάτες και οι φόβοι κυβερνούν 

Να είσαι σίγουρη το πείσμα, το κουράγιο σου, έχουν πολλά να πουν 

Μια θάλασσα χωρίζει τις ζωές μας 

Μια θάλασσα ενώνει τις καρδιές μας 

Κι εσύ πιστή σ’ αυτό που έταξες πετάς στον ουρανό της

Θαλερός Κώστας

Σιωπή

Η σιωπή μου ρέει σα μέλι
στο βαζάκι του χρόνου.
Μέχρι να φτάσει στον πάτο
θα μιλώ μόνο στα φαντάσματα
της θωρακικής μου κοιλότητας.
Κάτι λέξεις που περνούν από τον νου μου
είναι απλώς πουλιά που μυρίστηκαν ξόβεργα
και δεν κάθισαν ποτέ·
μόνο με κορόιδεψαν φτεροκοπώντας
κι έφυγαν προς ανείπωτα σύννεφα.
Με λίγο δάκρυ από τα δάχτυλα, σιωπή μου,
γράφω σε μουσκεμένο χαρτί τ’ όνομά σου
δίχως διάχυτο άλγος στο στήθος
μα τεθλιμμένος ξεκάθαρα.

Νίκος Κατσικάνης, 2018

Ασκήσεις ακριβείας

Θα βυθίσεις το μαχαίρι 

Τόσο όσο πρέπει 

Ούτε χιλιοστό τύψης παραπάνω 

Και θα το στρίψεις κυκλικά 

Ξύνοντας προσεκτικά 

Το καθιζάνoν μερικώς σάπιο απόστημα που σού ‘λαχε... 

Μαίρη Πέστροφα.

Πυκνές Ανατολές

Έξω η πόλη πνίγεται βουβή μες τη σιωπή 

Το φως απ’ το παράθυρο ψιθυριστή αστραπή 

Κοιτάς ψηλά στον ουρανό μια βρομερή αχλή 

Κακός μαγνήτης χαμηλά η τρύπια οικοδομή 

Κλείνω τα μάτια για να δω μήπως διαφεύγει κάτι 

Ποτέ το βλέμμα δεν γερνάει μόνο ίσως το μάτι 

Ακτινοβόλα δίκτυα και οι σπίθες απ’ το τζάκι 

Δωμάτιο που σκίζεται στα δυο από αυλάκι 

Στη μια μεριά ο φόβος ξερνάει πληροφορίες 

Μαζί με περιπολικά σε σάπιες ενορίες 

Στην άλλη τα βιβλία μου ειρωνικές μαντείες 

Κι οι μουσικές μου απρόσιτες σωτήριες γαλαρίες 

Τρώω, νυστάζω, σκέφτομαι, το πάθος με κοιτάζει 

Μόνος ποτέ δεν ένιωσα το δέρμα μου αρπάζει 

Ό,τι σεμνό, ό,τι τρελό, ό,τι Θεό κολάζει 

Καθώς κερνούν οι άνθρωποι αγάπη που κοχλάζει 

Ο φόβος χάνει λόγια χωρίς τις μηχανές 

Όταν στερείται τη φωνή κρύβεται στις στολές 

Και τότε κοιταζόμαστε χωρίς αναστολές 

Αιρετικές, αβίαστες, πυκνές ανατολές

Κ. Θαλερός

Το δημιουργικό πάθος

Μια πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι τα ποιήματα ανεβάζουν
την τιμή πώλησης ενός ακινήτου σχεδόν κατά 9.000 δολάρια.
Η εποχή μας, παρόλα αυτά, δεν προσφέρεται για ποίηση.

Στα Βορειοανατολικά, καθώς ελαττώθηκαν τα στέγαστρα,
εκατομμύρια ποιήματα χάθηκαν. Μόλις πριν από λίγες μέρες
δυνατοί άνεμοι έριξαν ένα ποίημα στα καλώδια του ρεύματος

λίγα τετράγωνα μακριά από το σπίτι μου.
Ποτέ μου δεν περίμενα να χάσω τόσο πολλά μεμιάς.
«Δημιουργήσαμε ένα σύστημα που δεν είναι βιώσιμο

για την ποίηση», είπε κάποιος. Μες στα επόμενα τριάντα χρόνια
όπου υπάρχουν υπέργειες καλωδιώσεις δεν θα υπάρχουν ποιήματα.
Ίσως να παραμείνουν ελάχιστα, αλλά ως μια ενόχληση,

ως ένα πανέμορφο σημάδι του χρόνου.

Catherine Barnett

Ιταλός στην Ελλάδα

Απόβραδο της Αθήνας, αντίο παρατεταμένο
των φαλαγγών που αργοκυλούν στα κράσπεδά σου
που ξεχειλίζουν πόνο μέσα στο διαρκές ημίφως.
Όπως μια θλίψη
άφησα το καλοκαίρι στις στροφές
και θάλασσα και έρημος είναι το αύριο
χωρίς πια εποχές.
Ευρώπη, Ευρώπη που με βλέπεις
να βυθίζομαι ανυπεράσπιστος και σκεφτικός
σ' ένα καχεχτικό μου μύθο ανάμεσα στις παρατάξεις των κτηνών,
είμαι 'νας γιος σου σε φυγή που δεν γνωρίζει
άλλον εχθρό από την ίδια του τη θλίψη
ή από κάποια αναστημένη τρυφερότητα
λιμνών και φυλλωμάτων πίσω από χαμένα βήματα,
είμαι ντυμένος κουρνιαχτό και ήλιο
να κολαστώ πηγαίνω, ν' απομονωθώ για χρόνια.

Βιτόριο Σερένι

Πειραιεύς, Αύγουστος 1942

Τι είναι ποίηση;

Η μόνη μαλακία

με την ποίηση

είναι -ότι

είναι -πολύ

μοναχικό ταξίδι.

Άλλο λες,

άλλο καταλαβαίνεις,

αλλά όλοι

είναι ευχαριστημένοι

με την

καταγραφή της

αλήθειας τους.

Κ.Ζ. 

Τώρα...;

Όταν σε ρώτησα
αν είσαι ζωντανός
εσύ κράτησες την ανάσα σου
γιατί ήσουν σίγουρος
ότι θα στην κλέψω.
Όταν σε ρώτησα αν βλέπεις
εσύ έκλεισες τα μάτια σου
γιατί ήσουν σίγουρος
ότι θα στα κλέψω.
Όταν σε ρώτησα
αν ξέρεις να αγαπάς
εσύ ξερίζωσες την καρδιά μου
γιατί ήξερες ότι δεν έχεις δική σου.
Τώρα απάντησέ μου.
Με την ανάσα
κλειδωμένη στο στομάχι σου
το βλέμμα σου
σφραγισμένο στα πόδια μου
και την καρδιά μου
καρφωμένη στο στήθος σου
Απάντησέ μου.
Τώρα είσαι ζωντανός;
Έμαθες να αγαπάς;

Φ.Α.